Natuurlijke Verf
Wandafwerking
Isolatie
Hout & Bamboe
Duurzame Vloeren
Montage & Gereedschap
Meer weten?
Stroom Besparen
Gas Besparen
Water Besparen
Verlichting
Installatie
Meten
Energiebespaarbox
Bewaren & Meenemen
Koken & Tafelen
Woonaccessoires
Schoonmaakmiddelen
Huishouden
DIY Huishouden
Tuinieren & Moestuin
Tuindecoratie
Tuingereedschap
Dieren
Ongedierte
Lichaam
Haar
Gezicht
Mond
Spa & Wellness
DIY Verzorging
Baby
Verzorging Kind
Eten & Drinken
School
Speelgoed
Knutselen & Tekenen
Slapen
Onderweg
Facilitair
Papier & Schrijfwaren
Kantoorartikelen
Hobby
Aanbiedingen
Cadeaus
Relatiegeschenken
Mode gemaakt van gerecycleerde vezels lijkt nu mainstream te zijn - van Adidas tot H&M en Tommy Hilfiger. Maar waar komt het plastic afval eigenlijk vandaan? En hoe ziet de eco balans eruit?
T-shirts gemaakt van petflessen, sneakers gemaakt van oceaanplastic, zwempakken gemaakt van oude visnetten - gerecycleerde vezels zijn overal. Of het nu gaat om Adidas of H&M, Patagonia of Burberry: steeds meer bedrijven brengen collecties op de markt die zijn gemaakt van "oceaanplastic" of ander plastic afval. 14 procent van het polyester - veruit de meest gebruikte vezel - wordt nu gerecycleerd, volgens de organisatie Textile Exchange.
De belofte van de merken: We zuiveren de oceanen van spooknetten waarin schildpadden en dolfijnen in doodsangst omkomen. We maken kleding van afval van land en zee, gebruiken minder nieuw plastic en helpen de textiel cyclus te sluiten. Klinkt goed. Mode gemaakt van gerecycleerd plastic moet de oplossing brengen voor de stortvloed van plastic in het milieu. Tussen 8 en 13 miljoen ton plastic afval belandt elk jaar in de oceanen, wat neerkomt op één vrachtwagenlading per minuut, volgens de milieubeschermingsorganisatie WWF. Recycling wordt ook geacht de hoeveelheid nieuw plastic te verminderen, omdat er geen nieuwe ruwe olie voor wordt gesponnen.
De modemerken promoten hun groene imago- en geven klanten een goed koop geweten. Adidas beweert namelijk dat het met elk van zijn gerecycleerde loopschoenen de oceanen elf plastic flessen lichter heeft gemaakt.
Maar is dat technisch wel mogelijk? Zijn de kleren echt gemaakt van spooknetten, met schelpen bedekte plastic flessen en ander afval? En heeft het ecologisch gezien wel zin?
"Natuurlijk is elke kilo minder plastic in de oceaan goed," zegt Kai Nebel, een onderzoeker op het gebied van textiel duurzaamheid aan de Universiteit van Reutlingen. "Maar om dit plastic weer in nieuwe kleren te verwerken, vind ik onzin." Omdat de inspanning veel te groot is, is het proces nog niet volledig ontwikkeld en is het ecologisch evenwicht twijfelachtig, zegt hij. Dit geldt niet alleen voor oceaanplastic, maar voor gerecycleerde plastic vezels in het algemeen volgens de onderzoeker.
De realiteit: weinig zwerfvuil uit zee, kostbare recycling.
Is vezel recycling dan gewoon een gigantische marketingtruc? Als men de beweringen van de Italiaanse nylon fabrikant Aquafil volgt, is dit niet waar. Het bedrijf is een van de grootste nylonproducenten ter wereld en produceert ook het gerecycleerde nylongaren "Econyl". Ongeveer 240 modemerken gebruiken Econyl - van Adidas tot H&M en van Tommy Hilfiger tot Mammut.
Het bedrijf maakt reclame voor het gerecyclede garen met schildpadden in visnetten, de modemerken brengen het op de markt als "oceaanplastic" ....
Het etiket klopt niet helemaal: ongeveer 50 procent van de grondstof is afkomstig van industrieel afval, zoals plastic en stofresten, schrijft het bedrijf desgevraagd. De andere helft is "post-consumer" afval zoals oude tapijten en vooral visnetten van aquaculturen. Spooknetten vormen slechts het kleinste deel: "Wij werken ook met enkele spooknetten (...), maar de hoeveelheid varieert sterk", schrijft een woordvoerster van Aquafil. De reden: deze moeten individueel worden geborgen en schoongemaakt door duikers op initiatief van NGO's en zijn niet beschikbaar in de vereiste hoeveelheid en kwaliteit. Recycling bespaart CO2-uitstoot
Hoewel Econyl dus van afval wordt gemaakt, bestaat slechts een zeer klein percentage ervan uit zwerfvuil van de zee. Maar hoe ziet de milieubalans eruit? Aquafil sorteert de grondstoffen, versnippert ze en recycleert ze chemisch. Tijdens dit proces wordt het nylon gedepolymeriseerd en teruggebracht in zijn oorspronkelijke hoogwaardige toestand, waaruit nieuw nylongaren wordt gesponnen. Het proces halveert de CO2-uitstoot in vergelijking met nieuw nylon en sluit de textielkringloop volgens het bedrijf.
Is het dan toch mogelijk? "Chemische recycling levert qua kwaliteit nieuw materiaal op", zegt plastic specialist Franziska Krüger van het federaal milieuagentschap (UBA). "Maar het is zeer energie-intensief. We houden het daarom kritisch in de gaten." In Duitsland, zegt hij, zijn er tot nu toe toch alleen maar proefinstallaties. "We weten nog niet of het proces economisch levensvatbaar is. Ook ontbreekt het nog steeds aan deugdelijke gegevens over de ecologische beoordeling."
Er bestaat niet zoiets als kleding die volledig gemaakt is van zwerfvuil
Krüger van de UBA zegt dat "materiaal", d.w.z. mechanische recycling, beter is voor kunststoffen. Dit vereist veel minder energie en vooral minder chemicaliën, maar tot dusver kunnen alleen vezels van lage kwaliteit worden verkregen.
Dit is bijzonder moeilijk in het geval van oceaanplastic, zoals is gebleken uit het "Fishing for Litter"-project van de Hogeschool Magdeburg-Stendal in samenwerking met de NABU. Bij dit project leverden vissers op de Noordzee en de Oostzee spooknetten, touwen, folies en ander zwerfvuil in die in de havens willekeurig uit zee werden gehaald. In moeizaam handwerk onderzochten de onderzoekers het verontreinigde afval in het laboratorium op zijn plastische eigenschappen, knipten de verschillende materialen met speciale scharen uit elkaar en scheidden ze in fracties die zo zuiver mogelijk waren. Na het wassen persten en smolten zij plastic platen of pellets uit het versnipperde afval. "Maar aan het eind van dit uiterst moeizame proces kon het alleen worden gebruikt om brilmonturen of briefopeners te maken - geen kleding," aldus Krüger.
Dan blijft over: Er bestaat niet zoiets als kleding die volledig gemaakt is van spooknetten of zeeafval. In het materiaalmengsel - zoals in het geval van Econyl - kunnen zij slechts in geringe mate worden ingeperkt, en dit geldt nog meer voor netten van viskwekerijen. Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld de reclame voor de Adidas-collectie "Parley for the Ocean" elimineren we met onze aankoop nauwelijks afval uit de oceanen, want spooknetten zijn moeilijk te bergen en te recycleren en het resterende plastic schroot is nauwelijks geschikt voor vezels.
Is mode gemaakt van PET-flessen beter?
Maar waar komen de andere gerecycleerde vezels vandaan? "In de regel niet van oude kleding - dat zou veel te kostbaar zijn," zegt Nebel. De kledingcyclus kan niet worden gesloten door de mix van materialen en de steeds slechtere kwaliteit, voegt hij eraan toe. "De beste manier om dat te doen is met PET-flessen," zegt Nebel. Ze worden per soort verzameld en kunnen gemakkelijk tot vezels worden verwerkt.
Maar hij heeft ook kritiek: "In de eerste plaats ontbreken deze flessen dan in de kringloop van PET-flessen - en moeten zij speciaal voor dit doel opnieuw worden vervaardigd. En ten tweede moet ook hier altijd vers materiaal worden toegevoegd. Continue vezels van hoge kwaliteit - d.w.z. filamenten - kunnen niet worden geproduceerd tijdens de recycling." Volgens Nebel bestaat er niet zoiets als een kledingstuk gemaakt van 100 procent gerecycled plastic.
Maar waarom kunnen bedrijven er dan reclame voor maken? Het probleem is het gebrek aan transparantie: het is niet verplicht het werkelijke aandeel en de herkomst van gerecycleerde en nieuwe vezels aan te geven.
Textiel onderzoeker Nebel vindt het hele recyclage debat dan ook contraproductief. "De mode-industrie bevordert het beeld van de textiel cyclus omdat we geacht worden snel en veel te blijven consumeren met een schoon geweten. Maar ecologisch gezien klopt dat niet."
Wat echt zou helpen: Bestaande kleren langer dragen en minder nieuwe kopen. Minder wassen - omdat dat na een tijdje het meeste verbruik is. En om ze te repareren als ze stuk gaan. Pas aan het eind van zijn leven hoort het thuis in de recycling. "Recycling is alleen goed voor het milieu als we eerst ons verbruik verminderen," zegt Nebel. Foto: CC0 Public Domain / Unsplash – Angela Compagnone