Het nieuwste hotel van Amsterdam gemaakt van Ecoboards

Het nieuwste hotel van Amsterdam is bestemd voor wormen, oogt als een bijenkorf, maar is geïnspireerd op een duiventil. Design, zegt Arie van Ziel over wormenhotel Adam 3.0. ‘We wilden echt een mooie kast op straat zetten’, voegt Peter Jan Brouwer eraan toe. ‘Mensen moeten er trots op kunnen zijn.’ Nummer 3 in de Duurzame 100.

Samen zijn Arie van der Ziel en Peter Jan Brouwer de drijvende kracht achter het burgerinitiatief ­Wormenhotel. Populair in Amsterdam, waar tien­tallen straten dankzij hun inspanningen aan het composteren zijn ge­slagen. En waar meer straten zullen volgen. Wormenhoofdman Brouwer, ooit werkzaam in de filmwereld, kan nu al het werk amper aan. “We hebben daarom ook een wachtlijst.”

­Compostsommelier Van Ziel, van huis uit ­architect: “We zijn inmiddels ook in zeven ­andere steden actief. Of zijn het er acht?” Brouwer: “Iedereen wil met wormen aan de slag. Begrijpelijk. Het ís toch een wonder dat je van je gft- en tuinafval zoiets moois als ­compost kan maken?” Van Ziel: “Weet je dat wormencompost de kaviaar is van alle compostsoorten?” Brouwer: “We hebben zelfs ­concullega’s.”

Het was Brouwer die ermee begon, zo’n vijf jaar geleden. “Burgers van Amsterdam hoeven van de overheid hun afval niet te scheiden. Want hoe moet je dat doen op die balkonnetjes? Dus nam ik ieder weekend een emmertje gft mee naar ons weekendhuisje in Egmond om op de composthoop te gooien. Anders is het zonde.” Totdat zijn kinderen niet meer mee wilden en de familie dus steeds vaker op ­zaterdag en zondag thuisbleef. “Weet je wat, dacht ik, ik maak in de ­meterkast een wormenbak, in zo’n plastic bak van de Action.”

Vreemde vliegjes
Achteraf beschouwd geeft hij zijn buren groot gelijk dat ze begonnen te klagen over vreemde vliegjes in hun huis. “Het was in die meterkast op een gegeven moment ook echt gewoon goor”, erkent hij. “Niet dat het stonk, want als je goed composteert, stinkt het niet. Maar er was wel een vliegenplaag. Toen kreeg ik een inval: als we dit nu eens in de straat gaan doen? Vliegen zijn ook goed voor de bio­diversiteit.” Hij klopte aan bij een hem bekende ambtenaar en kreeg groen licht voor een ­experiment. Dat sloeg aan, steeds meer ­mensen wilden wel hun gft-emmertje lozen in de compostbak. “Zo werkt het dus ook”, zegt Brouwer. “Een beetje wormenhotel zorgt niet alleen twee keer per jaar voor een royale oogst, goed voor je tuin en plantenbak. Het zorgt ook voor verbroedering en sociale ­samenhang.”

Toen het wonder van de wormen steeds meer rondzong, verwierf het experiment ­bestaansrecht. Arie van Ziel, over die begin­periode: “Dat alles tot verrassing van ambte­naren op het stadhuis. ‘De Amsterdammer gaat zijn afval niet scheiden’, zeiden ze daar. ‘Dat doen hooguit mensen uit de Pijp’. Maar het ­tegendeel bleek waar.”

Aanvragen stroomden binnen, en uiteindelijk ook subsidie. Brouwer: “Mensen willen ­dolgraag wat doen met groen.” Van Ziel: “Die verbazing is zo leuk, iedere keer weer: ‘We kunnen aarde maken!’” Brouwer: “Let wel: we zijn heel serieus én ambitieus. We ­willen de angst weghalen van mensen voor hun eigen afval en daarbij grote stappen zetten. Maar ­tegelijk hebben we ook veel lol.”

De wormen stikken niet
Over de mailtjes bijvoorbeeld, die ze in den beginne wel eens kregen. “Of er een hotel­kamer gereserveerd kon worden. Nou, die had het niet helemaal begrepen”, zegt Brouwer. “Of toen ik werd gebeld door een mevrouw die bang was dat de wormen zouden stikken. ‘Ik doe niet meer mee!’, zei ze. Oké, toen heb ik voor haar dus wat gaatjes in de compostbak ­geboord.”

Voor de goede orde: wormen stikken helemaal niet in die bakken. Ze kunnen zelfs tegen strenge vorst, zo is Brouwer en Van Ziel gebleken. “Het proces van ­composteren scheidt namelijk warmte af. ­Stinken doet het ook niet zolang je het vocht- en luchtgehalte in het hotel goed regelt en de ­wormen genoeg voert.” Eigenlijk is er geen ­gemakkelijker huisdier te bedenken dan de worm. Peter Jan: “Mensen zeggen: citrusvruchten kun je helemaal niet composteren. Maar een paar schillen, gemend met koffiedik en groente- en fruitafval, mits ongekookt; het kan er allemaal in. Net als theezakjes en tuinafval. Zelfs je schoonmoeder! Alleen duurt dat dan wel wat langer. Composteren is namelijk heel natuurlijk. Iedere boerderij in India doet het, ook het platteland van Australië en de VS.”

Een composteer bak is in essentie ook heel eenvoudig. Er moet wel wat lucht bij de inhoud kunnen, om het biologisch proces op gang te houden. Om het composteerproces goed op gang te krijgen is wel goed ‘startmateriaal’ nodig. Brouwer: “Daar hebben we in Amsterdam-West de Eerste Amsterdamse Wormen­kwekerij voor opgezet.” Wormen worden daar in bakken gevoerd met voor gecomposteerd keukenafval, oesterzwammen pulp, maar ook zaagsel. “Ze zijn bijvoorbeeld ook gek op papier en karton, dat is nodig voor de spijsvertering”, zegt Arie van Ziel. Na drie maanden trainingskamp, mogen de beesten de straat op.

Begeleiding voor de buurt
“We doen het dan zo: tenminste vijf huishoudens zijn nodig voor de aanvraag van één wormenhotel. En als die wordt goedgekeurd, krijgen de mensen daarbij begeleiding”, zegt Brouwer. “Daarvoor hebben we mensen ingeschakeld die toch al iets hebben met groen en graag wat willen bijverdienen. Heerlijk werk, waar je lekker op de fiets naar toe kunt. Die ­begeleiding blijft tot de eerste oogst, waarbij de compost wordt verdeeld onder de deelnemers.” Daarna kan de buurt het echt gewoon zelf, is hun ervaring.

Hotel Adam 3.0, ontworpen door Elmo Vermijs, slaat in ieder geval aan. Ruim zestig zijn er ­inmiddels van geplaatst. Het hotel is lekker duurzaam, deels opgetrokken uit Ecoboard, materiaal gemaakt van geperst bermgras, en het ontwerp is geïnspireerd op een Iraanse ­duiventil. Arie van Ziel: “Zo’n duiventil wordt in Iran gebruikt om de poep van duiven in te ­verzamelen. Die wordt dan weer in de landbouw gebruikt. Dat verhaal vertellen wij dus ook, in een eigen variant.” Brouwer: “Het heeft allebei met kringlopen te maken. Leuk hè?”

• Beeld: Patrick Post
• Tekst voor krant Trouw : Jeroen den Blijker