IJskonijnen - Green Evelien

Over koud wonen heeft Evelien Matthijssen (36) nog wel een verhaal. "Gisteren hadden we pas écht een koud huis. We kwamen terug van een midweekje jeugdherbergen in West-Wallonië met onze drie kinderen van 8, 6 en 3 jaar en het was 5 graden in huis. We hebben geen cv die het op een behaaglijke temperatuur houdt." Het gezin had het warm gehad in de jeugdherberg. "Mijn vriend zwéétte gewoon van de hitte, de kinderen ook. Die weten ondertussen: als we gaan logeren in de winter, nemen we de zomerpyjama mee. Waarschijnlijk is het er warmer dan thuis."



Thuis is hun vrijstaande huis in de Belgische Ardennen, waar de Nederlandse Matthijssen en haar gezin een duurzame en ecologische levensstijl nastreven. Ze houdt er als Green Evelien een blog over bij. Hun vrijstaande huis heeft alleen een grote zelfgebouwde houtkachel in de woonkamer. Matthijssen: "Met die kachel kunnen we het hier redelijk goed verwarmen, maar veel warmer dan 16 graden stoken we niet. In mijn werkkamer boven is het vaak maar 9 graden."



Het went, zegt Matthijssen. Ze zou niet anders meer willen. "Ik werk graag in een koude kamer. Dat houdt me alert. Op warme plekken kak ik in. Als ik het te koud heb, ga ik even naar beneden om mijn handen op te warmen bij de kachel."



Toen ze er net woonde, trof ze nog maatregelen. Onder haar kleding droeg ze thermo-ondergoed en haar voeten stopte ze in een grote pantoffel met een warmwaterkruik erin. Nu is het allemaal niet meer nodig. "Het klinkt extreem, 9 graden, maar je lichaam past zich aan. En het is een mindset: als je wilt, kun je het. Als ik mensen weleens zie in de winter, met van die hippe, dunne bloesjes aan, denk ik: ja, zo gekleed zou ik het óók koud hebben. Bij ons is het in de winter gewoon altijd warmetruiendag."

Ook bij Marloes Elbertse (27) is het elke dag warmetruiendag. Om niet te zeggen: driedubbelewarmetruiendag. Sinds twee jaar woont Elbertse in een zelfverbouwde pipowagen van acht vierkante meter, op een plattelandsterrein in de provincie Utrecht. Eerder woonde ze in een tipitent en een yurt. "Als ik wakker word, is het ijskoud. De temperatuur binnen verschilt niet veel van de buitentemperatuur, dus in de winter ligt die rond het vriespunt. Ik weet ondertussen dat ik die knop moet omzetten en tegen mezelf moet zeggen: hup, gáán. Dan sla ik de vijf wollen dekens van me af, trek zo snel mogelijk mijn kleren aan en ga naar buiten om water en hout te halen, voor mijn kachel. Dan word ik vanzelf warm."



Hoewel ietsje minder koud van Elbertse wel zou mogen - 'betere isolatie is mijn project voor komend jaar' - zou ze niet willen ruilen met mensen in een stenen huis. "Ik geniet van de vrieskou op het weiland, de stilte proeven nadat het heeft gesneeuwd. Als je in een stenen huis zit kun je dat óók zien, maar dan heb je die prikkel van het buiten zijn niet. Bovendien wil ik niet afhankelijk zijn van een gas- of een elektriciteitsleverancier. Zelfvoorzienend zijn geeft mij vrijheid."



Ook voor Matthijssen in de Ardennen is leven met de natuur een belangrijke motivatie. "Wij worden er gelukkig van om mee te bewegen met het seizoen. Ik vind: als het koud is, moet je niet zozeer je huis verwarmen, je moet jezélf verwarmen. Het is tof om te merken dat je de kou aan kunt; als een overwinning op jezelf. Al zijn we ook altijd weer blij als het zomer wordt, hoor."

Is het mogelijk te trainen op kou? Jazeker, zegt Boris Kingma, biofysicus bij onderzoeksorganisatie TNO. "De Universiteit van Maastricht deed een onderzoek waarbij ze mensen zes uur op een dag in een koude kamer van 15 graden lieten zitten, tien dagen achter elkaar. Op dag tien zeiden mensen dat ze die 15 graden minder oncomfortabel vonden dan op dag één. Je ziet het ook in de samenstelling van het lichaam: het bruin vetweefsel dat een mensenlichaam warmhoudt, wordt actiever in die koude omstandigheden."



Die training is ook nog eens goed voor je. Je altijd in behaaglijk warme omgevingen bevinden, is volgens Kingma als 'de hele dag snoep eten'. "Door regelmatig te wisselen van temperatuur, train je je bloedvaten in het transporteren van warmte door je lichaam. Ook train je spieren en bruin vet in het opnemen en verbranden van glucose. Dat is gunstig tegen ziekteproblematiek zoals bij obesitas en diabetes type 2."



Toch nemen Evelien Matthijssen en Marloes Elbertse maatregelen als bezoek langskomt. Elbertse: "Ik geef bezoek vooraf altijd drie waarschuwingen. Eén: trek je laarzen aan. Twee: neem een extra trui mee. Drie: bereid je voor op matige kou. En dan stook ik de kachel nog iets hoger op dan normaal, al vinden de meesten het dan nog steeds koud."



Ook Matthijssen stookt de kachel op als bezoek komt. "Anders zitten mensen hier maar te rillen op de bank. Of we gaan wandelen. Als je terugkomt van een wandeling bij 9 graden onder nul voelen die 16 graden hier binnen opeens héél aangenaam."

'Mag het alsjeblieft wat warmer?' vraagt de vrouw. 'Kan het iets minder met die hitte?' vraagt de man.



Deze strijd is niet aangedikt: vrouwen hébben het sneller koud dan mannen. Mannen hebben relatief meer spierweefsel, en spieren produceren warmte. Daarbij is de doorbloeding bij vrouwen slechter: het vrouwenlichaam krijgt bij kou eerder een signaal om de kerntemperatuur te beschermen en vernauwt daarom de bloedvaten aan de uiteinden van het lichaam. Vrouwenhanden zijn daarom gemiddeld twee graden kouder dan die van mannen.



Biofysicus Boris Kingma van TNO: "Pinguïns beschermen zich tegen kou door huddling: dicht tegen elkaar aan staan. Dus kruip tegen je partner aan." Ook bewegen genereert warmte. "Doe tien push-ups of kniebuigingen. Maar je kunt ook je houding veranderen. Als je helemaal 'open' ligt op de bank, verlies je meer warmte dan wanneer je in een foetushouding ligt."